هر شخص و نهادی که در این کشور فعالیت اقتصادی داشته و به سبب آن سود و درآمدی را به دست می آورد، بنابر مقدار درآمد خود، باید مالیاتی را به دولت پرداخت کند. هرچه شخص یا شرکت درآمد بیشتری داشته باشد، مشمول پرداخت مالیات بیشتری نیز خواهد شد.
افرادی که خود کارفرما بوده یا در مشاغل آزاد فعالیت می کنند (کارمند دولت یا کارگر شرکت های خصوصی نیستند)، مدارک و مستندات درآمدهای ماهیانه و سالیانه خود را در قالب یک فرم به بانک‌ها و اداره امور مالیاتی کشور تسلیم می کنند و بر طبق این مدارک ارائه شده، مشمول پرداخت مبلغ مشخصی مالیات می شود.
اظهارنامه مالیاتی به همان فرمی گفته می شود که اشخاص هرساله اطلاعات دارایی و درآمد خود را در آن ذکر کرده و تسلیم اداره مالیات می کنند. فرم اظهارنامه مالیات توسط اداره امور مالیاتی کشور مشخص شده و شامل بندهایی شامل اطلاعات فردی، شخصی، حقوقی و مالی فرد است.
اگر افراد خودشان این اظهارنامه اینترنتی را پر و در سامانه مشخص آپلود نکنند، خود دولت برای آنها اقدام به تنظیم اظهارنامه برآوردی، خواهد نمود. اظهارنامه مالیاتی به مثابه کارنامه مالی اشخاص حقوقی و حقیقی بوده و سازمان امور مالیاتی کشور، براساس این اظهار نامه های مالیاتی است که مقدار و شیوه محاسبه مالیات افراد مختلف را مشخص و به نها اعلام می کند.
سال مالی توسط اداره امور مالیاتی کشور به صورت پیش فرض از ۱ فروردین تا ۲۹ اسفند در نظر گرفته می شود. اگر سال مالی افراد یا شرکت ها در اساسنامه شرکت، تاریخ دیگری به جز شروع و پایان سال باشد، سال مالی شرکت، به عنوان مبدأ محاسبه مهلت ارائه اظهارنامه‌مالیاتی در نظر گرفته خواهد شد.
شیوه ارائه و تسلیم اظهارنامه مالیات به دولت و اداره امور مالیاتی کشور در چند سال گذشته دچار تغییر و تحول شده و براساس تبصره ماده 100 قانون مالیات های مستقیم، دیگر خبری از فرم های کاغذی نیست. اکنون اشخاص مختلف اظهارنامه مالیات خودشان را در قالب یک فرم دیجیتالی و کامپیوتری پر کرده و در سامانه مشخصی که از سمت اداره امور مالیات اعلام شده است، به صورت الکترونیکی آپلود می کنند.
چه اشخاصی موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند؟
در حالت کلی، تمام تجار یا کسبه ای که برای دولت یا شرکت های خصوصی دیگر کار نمی کنند و فیش حقوقی ندارند، باید اظهارنامه مالیاتی خود را در زمان قانونی مشخص شده تسلیم کنند. افرادی که کارت بازرگانی دارند، صاحبان کارخانجات و تولیدی ها، واحدهای کارگاهی، فروشگاه ها و تمام افرادی که به نوعی کارفرمای خودشان هستند، به گروه های ۳ گانه زیر تقسیم شده و باید اظهارنامه مالیات خودشان را در وبسایت آپلود کنند:
• گروه اول: تمام افرادی که در سال گذشته ارزش فروش کالا و خدمت آنها بیشتر از ۳۰ میلیارد ریال باشد. صاحبان بیمارستان ها، صاحبان مشاغل صرافی، صاحبان کارخانه ها و واحدهای تولیدی و بهره برداران معادن، دارندگان کارت بازرگانی، صاحبان هتل های سه ستاره و بالاتر، زایشگاه ها، کلینیک های تخصصی، فروشگاه های زنجیره ای، بدون توجه به میزان فعالیت و درآمد ، در این دسته قرار دارند.
• گروه دوم: تمام افرادی که در سال گذشته ارزش فروش کالاها و خدمات آنها بین ۱۰ تا ۳۰ میلیارد ریال است.
• گروه سوم: افرادی که در ۲ گروه قبلی جای ندارند، در این گروه دسته‌بندی می‌شوند.
افرادی که در یکی از این گروه ها جای بگیرند، تا ۳ سال امکان تغییر گروه را نداشته و باید تعهدات مربوط به گروه خودشان را پرداخت کنند.